Patron

Marcin Kromer (1512–1589)

Wybitny uczony: doktor obojga praw, teolog i historyk, sekretarz króla Zygmunta I i Zygmunta Augusta, dyplomata, proboszcz biecki, kanonik krakowski, wiślicki, sandomierski, kielecki i warmiński, biskup i książę Warmii. Autor dzieł: O pochodzeniu i dziejach Polaków ksiąg XXX oraz Polonii, pism religijnych i pionierskich traktatów muzycznych: Musicae elementa i De musica figurata. Pisał wytworną łaciną i doskonałą polszczyzną. Cieszył się uznaniem jako sprawny dyplomata, światły teolog i doskonały prawnik.

Urodzony w Bieczu 11 listopada 1512 r. Marcin Kromer ukończył w swym rodzinnym mieście szkołę, by następnie udać się na studia do Krakowa, gdzie w 1530 r. uzyskał stopień bakałarza nauk wyzwolonych i filozofii na Akademii Krakowskiej. Po ukończeniu studiów związał się z kancelarią królewską. Wykształcony, młody dworzanin szybko doszedł do wniosku, że tylko doskonała znajomość łaciny – języka ówczesnej dyplomacji – pozwoli mu na dalszą karierę na dworze królewskim. Dzięki stypendium ufundowanym przez biskupa Jana Chojeńskiego rozpoczął studia w Padwie, gdzie doskonalił łacinę, grekę i filozofię, by następnie podjąć studia w Bolonii, gdzie zgłębiał prawo cywilne i kościelne, i którą opuszczał jako doktor obojga praw. W 1540 r. przyjął święcenia kapłańskie i wrócił do Krakowa.

Po powrocie ze studiów we Włoszech został sekretarzem prymasa Polski Piotra Gamrata, a także objął na krótko probostwo w Bieczu. Kolejne lata, już na stanowisku sekretarza królewskiego upłynęły na poselstwach zagranicznych. To wówczas rozpoczął powierzone mu przez króla Zygmunta Augusta zadanie napisania historii Polski. Poprzedziła je analiza kronik Galla Anonima, Wincentego Kadłubka, Justa Decjusza, Jana Długosza, Macieja Miechowity i Bernarda Wapowskiego. Dzieło pt. De origine et gestis Polonorum libri XXX (O pochodzeniu i dziejach Polaków ksiąg XXX), obejmujące dzieje Polski od jej powstania do 1506 r. Napisane piękną łaciną, jasno, zwięźle i zrozumiale przyniosło Kromerowi sławę i uznanie w Europie. Równie ważną księgą jest Polonia czyli opis XVI-wiecznej Polski pod względem geograficzno-administracyjnym, która ukazała się w 1577 r. w Kolonii. Oba dzieła były kilkukrotnie wznawiane jeszcze za życia autora.

W 1559 r. sytuacja Kromera uległa zmianie. Z woli króla i kardynała Stanisława Hozjusza został powołany na biskupstwo warmińskie, gdzie jako biskup i książę Warmii przez dwadzieścia lat mieszkał w pałacu biskupim w Lidzbarku Warmińskim. Kontynuował tam rozpoczętą przez kardynała Hozjusza walkę z reformacją. Opracował i wydał w językach polskim, niemieckim i łacińskim katechezy, modlitewniki i śpiewniki, Brewiarz i Mszał Warmiński. Pod koniec życia zwany był często Wielkim Kromerem.
Marcin Kromer zmarł w Lidzbarku Warmińskim 23 marca 1589 r. Spoczywa w podziemiach katedry we Fromborku.

Marcin Kromer w 500 rocznicę urodzin

Wyd. Towarzystwo Kulturalne Biecza i Regionu
im. bpa Marcina Kromera
Biecz 2012